سازدهنی کروماتیک یکی از انواع سازدهنی است که از یک شستی برای تعویض زبانهٔ حامل سوراخ‌های نواختن استفاده می‌کند.
این ساز در مواقع عادی کلیدهای دیاتونیک را می‌نوازد اما با فشار دادن شستی، نیم‌پرده بالاتر از هر نُت نواخته می‌شود.
به همین دلیل یک سازدهنی کروماتیک می‌تواند تمامی ۱۲ نت کروماتیک سازهای غربی را بنوازد و به همین دلیل در موسیقی‌های جاز، کلاسیک و پاپ کاربرد بیشتری نسبت به دیگر انواع سازدهنی (ترمولو و دیاتونیک) دارد.

قطعه دهنی (Mouthpiece)

قطعه فلزی باریکی است که در جلوی سازدهنی کروماتیک قرار می گیرد
و به شکلی طراحی شده است که دهان نوازنده بتواند به راحتی بر روی آن قرار بگیرد .
هر سوراخ تعبیه شده بر روی این قطعه با دو جفت زبانه دمشی و مکشی ارتباط دارد
که یک جفت از آنها در حالت عادی و بدون فشار دادن شستی به صدا در می آیند
و جفت سوراخ دیگر با فشار دادن اسلاید به سمت داخل فعال می شوند .

مجموعه تیغه ها (Slide Assembly)

این مجموعه از ۳-۲ تیغه نازک فلزی تشکیل شده است
که به علت تعبیه شدن سوراخ هایی چهارگوش در سطحشان از نمایی مشبک برخوردار هستند .
این مجموعه از تیغه ها درست در پشت قطعه دهنی و در جلوی بدنه سازدهنی کروماتیک قرار می گیرند .
یکی از این تیغه ها که به خاطر متحرک بودنش اسلاید نامیده می شود ،
به طرف خارج سازدهنی امتداد می یابد
و انتهای آن به حالت برجسته و گردی در می آید که آن را شستی می نامند .
نوازنده سازدهنی می تواند با گذاشتن انگشتش بر روی شستی و فشار دادن آن
تیغه متحرک اسلاید را به سمت داخل حرکت دهد
و با این کار تمام نت های سازدهنی را به میزان نیم پرده بالاتر ببرد .

در پشت هر سوراخ تعبیه شده در قطعه دهنی دو جفت زبانه دمشی و مکشی وجود دارد
که در حالت عادی یک جفت از آنها به وسیله اسلاید پوشیده شده است و نقشی در تولید صدا ندارد .
اما وقتی که اسلاید به سمت داخل حرکت می کند ،جلوی جفت سوراخ اول را می پوشاند
و جفت سوراخ دوم را که نیم پرده بالاتر کوک شده اند در معرض جریان هوا قرار می دهد .

برای درک بهتر این مساله بهتر است یک سازدهنی کروماتیک را از نزدیک نگاه کنید
و با فشار دادن اسلاید آن به طرف داخل ،
به تغییری که در سوراخ های قابل مشاهده پدید می آید دقت نمایید .

آموزشگاه موسیقی

البته سازدهنی های کروماتیک از این لحاظ به دو شیوه متفاوت طراحی می شوند :

۱- Straight Tuned :

در این نوع سازدهنی کروماتیک تمام نت های گام C در بالا قرار دارند و نت های گام #C در پایین قرار می گیرند .

۲- Cross Tuned :

در این نوع سازدهنی کروماتیک نت های هر دو گام C و #C به صورت یک در میان در سمت بالا و پایین قرار دارند .

در سازدهنی های کروماتیک نوع Cross Tuned وسعت سوراخ های مربوط به هر جفت نت
که در اسلاید سازدهنی تعبیه شده است بیشتر از نوع Straight Tuned می باشد.

این تفاوت در ساختمان سازدهنی موجب می شود
تا در نوع Cross Tuned جریان هوای بیشتری بتواند از روی زبانه های فلزی سازدهنی عبور کند
ولی در عین حال برای نیم پرده بالا بردن نت ها باید اسلاید سازدهنی را به میزان بیشتری فشار دهیم .
به همین خاطر اجرای سریع آهنگ هایی با تمپوی بالا با این نوع سازدهنی کروماتیک قدری دشوارتر است .